شار نوری از مشخصات اصلی لامپ ها و چراغ های LED است که در کاتالوگ آنها درج میشود.
شار نوری لامپ ها برای خریداران بسیار مهم است زیرا هر چه لامپ لومن بیشتری داشته باشد یعنی روشنایی بیشتری تولید میکند و محاسبه ی شار نوری در خرید لامپ و چراغ بسیار اهمیت دارد و میتواند از هزینه ی اضافی جلوگیری کند. برای بدست آوردن شار مورد نیاز و یا تعداد لامپ های لازم برای یک مکان ، میتوانید از فرمول ها استفاده کنید یا از برنامه های مخصوص این کار استفاده کنید. ما در مقاله اندازه گیری و ارزیابی روشنایی راه های اندازه گیری و یکی از برنامه های مناسب این کار را برای شما توضیح دادیم و درباره آنها صحبت کردیم اما در این مقاله به شار نوری از نظر فیزیکی میپردازیم.
طبق منحنی حساسیت چشم انسان ، تنها بخشی از تشعشعات الکترومغناطیسی یک منبع نور برای ما قابل دیدن است که به این بخش از تشعشعات الکترومغناطیسی شار یا جریان نوری (Luminous flux) میگویند.
اما شار نوری یا جریان نوری منبع در زبان ریاضی – فیزیک ، میزان نور ساطع شده در یک ثانیه از منبع ، در تمام جهات فضا است یا به عبارت دیگر شار نوری ، میزان انرژی تابشی منبع در واحد زمان است و از آنجا که انرژی بر ثانیه را توان مینامند و نور هم ماهیت انرژیتیک دارد ، شار نوری را توان نوری هم میگویند.
در دستگاه بین المللی SI یکای شار نوری توان نوری lm یا همان لومن است و آن را با نماد یونانی Φ (فی) نمایش میدهند. هر لومن به صورت شار نور تولید شده توسط یک منبع با شدت روشنایی یک کاندلا در زاویه فضایی یک استرلدیان تعریف میشود.
*کاندلا واحد اندازه گیری میزان شار نور در یک زاویه و راستای مشخص کاندلا (Candela) است که در مقاله شدت نور منبع به طور کامل درباره آن صحبت کردیم.
هنگام صحبت در مورد لومن اولین مسئله ای که به ذهن میرسد تفاوت لومن و وات است ، اینکه چرا به جای لومن از وات که در بررسی صوت و دیگر انرژی ها کاربرد دارد استفاده نمیکنیم ؟
در تحلیل مواردی که به روشنایی مربوط است واحد توان بسیار کم مورد استفاده قرار میگیرد ؛ زیرا که چشم انسان یک رفتار کاملا عادی و غیر خطی نسبت به شدت نور نشان میدهد. به همین علت هنگام تحلیل روشنایی به جای بررسی توان خروجی ، مقدار روشنایی ای که توسط چشم انسان قابل دیدن ودرک است را مد نظر قرار میدهیم.
شار نوری یک لامپ یا چراغ بستگی به توان آن هم دارد و با افزایش توان لومن چراغ هم بالا رفته و نور بیشتری دارد. برای مثال در قسمت پایین جدول توان و لومن چراغ نارا یکی از چراغ های شرکت led4m را میبینیم :
امروزه این اندازه گیری به دو صورت انجام میشود.
در این روش تمامی پرتوهای نوری که از لامپ مورد نظر به اطراف منتشر میشوند را در زاویه های مختلف اندازه گیری میکنند.سپس از جمع ارقام این پرتوها عدد لومن کل را به وجود میآورد.
در عمل شدت نور در همه جهت ها یکسان نیست و برای محاسبه شدت نور باید از شدت نور در زاویه فضایی انتگرال بگیریم.
برای مثال شار نوری لامپی با شدت نور یکنواخت 150 کاندیلا را محاسبه میکنیم.
در این مثال چون کل شار نوری را میخواهیم و زاویه فضایی هر جسم بسته است ، بنابراین بازه ما از صفر تا است.